true
افزایش مصرف بی رویه آب در کشاورزی و حفر چاههای غیر مجاز در طول چند دهه گذشته، نه تنها به نابودی و افت سطح منابع آب زیرزمینی و نشست دشتها منجر میشود بلکه موجب ایجاد پدیدهای بزرگتر به نام فروچاله میشود.
معضلی که ۱۴ استان ایران از جمله تهران، یزد، کرمان، اصفهان، خراسان رضوی، همدان، فارس، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، سمنان، البرز، قزوین، اردبیل، مرکزی و گلستان را درگیر کرده است.
در سال ۹۴ خبری مبنی بر ایجاد فروچاله ای به عمق ۸۰ متر در منطقه «ایج» در دشتهای استان فارس منتشر شد که باعث شد محققان سازمان زمینشناسی ضمن بررسی ابعاد آن، نسبت به خطرات احتمالی ریزش اطراف فروچاله نیز هشدار بدهند.
طهمورث یوسفی، رئیس وقت سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب (مرکز شیراز) در این رابطه اظهار داشت: رشد جمعیت همراه با گسترش بیرویه بهرهبرداری از آب در حوزه کشاورزی و صنعت، با اثرات نامطلوب زیادی هم ازنظر کمی و هم کیفی منابع آب همراه بوده است.
طهمورث یوسفی بابیان اینکه باید از استفاده بیرویه منابع طبیعی بهویژه آب جلوگیری شود، گفت: پدیده فرونشست ممکن است بهصورت نشست تدریجی یا ناگهانی سطح زمین و به هر دو علت طبیعی یا براثر فعالیت انسان ایجاد شود.
رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب بیان کرد: در دشتهای مختلف کشور بهویژه در دشتهای استان فارس شاهد وقوع گسیختگی زمین بودهایم که در این راستا دشتهای مرودشت، بیضا، داراب، فسا و استهبان علاوه بر رخدادن پدیده فرونشست دچار گسیختگی زمین نیز شدهاند و در دریاچه مهارلو شیراز، ارژن، سورمق و حال در «ایچ» استهبان همراه با فرونشست فروچالههای انحلالی – ریزشی ایجادشده است.
یوسفی با اشاره به اینکه برداشتهای بیرویه آب در سالهای اخیر در این منطقه سبب تشدید پدیده انحلال و نهایتاً ایجاد فروچاله در این منطقه شده، بیان کرد: با توجه به فرونشست سطح دشت بخشهای دامنهای نیز به علت تفاوت در نرخ فرونشست، شکافهای طویل و عمیقی را در حاشیه دشت شکل داده است.
پدیده فرونشست باید بهعنوان یکی از مخاطرات مهم و بحران در استان تلقی شده و راهکارهای بلندمدت و کوتاهمدت برای آن در نظر گرفت
وی تأکید کرد: با توجه به وقوع فرونشست در دشتهای استان فارس و گزارشهای متعدد دریافتی توسط سازمان زمینشناسی مرکز شیراز این پدیده باید بهعنوان یکی از مخاطرات مهم و بحران در استان تلقی شده و راهکارهای بلندمدت و کوتاهمدت برای رفع آن در نظر گرفت.
در این میان استان همدان با داشتن ۲۵ فروچاله که بزرگترین آن به عمق ۶۰ متر میرسد، بیشترین آسیب را دیده است. آخرین فروچاله این استان در سال ۸۹ و در منطقه اطراف روستای بابان کبودرآهنگ ایجاد شده بود و پساز آن دیگر شاهد ایجاد فروچالهای در همدان نبودیم تا اینکه پانزدهمین فرونشست در حوالی روستای کردآباد به ثبت رسید.
منصور ستوده، معاون وقت حفاظت و بهرهبرداری شرکت آب منطقهای استان همدان، در سال ۹۴ از وجود ۲۵ فروچاله در دشتهای استان خبر داده بود و اظهار داشت: وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی همدان باعث تشدید افت سطح آب زیرزمینی و کسری حجم مخزن دشتها شده بهگونهای که حدود ۳۰۶ محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی در وضعیت ممنوعیت توسعه بهرهبرداری قرار گرفته و سالانه با حدود ۵ میلیارد مترمکعب کسری مخزن مواجه شده است. کاهش منابع آب زیرزمینی بویژه در دهه اخیر بهطور مستمر ادامه داشته است، بهطوری که در طول دوره آماری ۲۰ سال اخیر با ۱۰۸ میلیارد مترمکعب اضافه برداشت از ذخایر استراتژیک آب زیرزمینی مواجه بودهایم. صدور بیش از حد پروانه چاههای مجاز، برداشت چاههای غیرمجاز، عدم وجود مصرف بهینه، ضعف نظارت و کنترل بر منابع آب و حفاری و عدم وجود ابزارهای سنجش، نقص شبکههای دادهای سطح آب و بیلان، ناآگاهی ذینفعان و نبود تشکلهای آب بران و خشکسالیها و بالا رفتن نیازهای شرب و صنعت از عوامل کسری مخزن محسوب میشوند.
محمدحسین قبادی، عضو هیأت علمی گروه زمینشناسی دانشگاه بوعلیسینا نیز با هشدار اینکه فروچاله روستای کردآباد کبودرآهنگ اولین فروچاله استان نبوده و آخرین هم نخواهد بود تأکید کرد: مسئولان اجرایی باید با استادان دانشگاه درباره بحرانهای استان صحبت کنند، با ایجاد هر فروچاله مسئولان ابرازنگرانی میکنند و موضوع به فراموشی سپرده میشود تا زمانی که حادثه بعدی رخ دهد.
-
دشتهای شمالی استان همدان در خطر ایجاد فروچاله
این استاد زمینشناسی مهندسی با اشاره به بالا بودن هزینه بهسازی زمین، خاطرنشان کرد: راهکار اول اینکه اگر بخواهند فکر اساسی برای جلوگیری از فروچاله بکنند باید هزینه بالایی برای بهسازی زمین داشته باشند.
بهگفته وی راهکار دوم تشویق به مهاجرت روستاییان از این منطقه است. چرا که این پدیده یک تهدید جدی برای جان ساکنان منطقه بهشمار میآید اما این راهکار نیز به یک چالش سیاسی تبدیل میشود. وی درباره اینکه نجات جان ساکنان اولویت دارد یا مسائل سیاسی؟ تصریح کرد: این موضوع را باید استاندار همدان بگوید که آیا میخواهد تشویق به مهاجرت را در برنامه خود داشته باشند یا اینکه برای بهسازی زمین این منطقه هزینه کنند.
این استاد زمینشناسی مهندسی، عامل اصلی ایجاد فروچاله را برداشت آبهای زیرزمینی دانست و اظهار داشت: با برداشت آبهای زیرزمینی سطح زمین بهصورت قائم پایین رفته و در نهایت این فرونشست همراه با فروچاله ایجاد میشود.
وی با تأکید بر اینکه فرونشست دشتهای شمالی استان مسألهای جدی است، تصریح کرد: در دوره ۱۰ ساله از سال ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۱ در دشت فامنین و کبودرآهنگ سطح آبهای زیرزمینی ۵۰ متر افت کرده و میانگین فرونشست زمین طی ۸ سال یعنی بین سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۹ حدود ۴۵ سانتیمتر گزارش شده است.
-
اجرای طرح احیاء و تعادلبخشی سفرههای زیرزمینی کافی نیست
عضو هیأت علمی گروه زمینشناسی دانشگاه بوعلی در پاسخ به اینکه آیا طرح احیاء و تعادلبخشی سفرههای زیرزمینی در جلوگیری از روند ایجا فروچاله مؤثر است، عنوان کرد: در طرح احیاء تغذیه مصنوعی صورت گرفته و در واقع آب را به زمین تزریق میکنند که جلوی نشست گرفته شود که در برخی نقاط استان انجام شده اما کافی نیست چرا که میزان آب برداشت شده بیش از این میزان است.
منصور ستوده مدیرعامل شرکت آب منطقهای استان همدان نیز با بیان اینکه یکی از علل اصلی ایجاد فروچاله برداشت بیرویه آب از سفرههای زیرزمینی است، اعلام کرد: در دشت کبودرآهنگ با پلمب ۸۴۷ حلقه چاه غیرمجاز ۵۱٫۵ میلیون مترمکعب آب صرفهجویی شده است.
-
کشاورزی نقش بسیار مهمی در ایجاد فروچاله ها دارد
در همین رابطه، راضیه لک، رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران، از نیروگاه برق شهید مفتح به عنوان عامل تشدید کننده این پدیده نام برد و گفت: این واحد بزرگ تولید برق با اعمال تغییراتی میتواند از تشدید روند فروچاله ها در این استان جلوگیری کند.
لک با اشاره به اقداماتی همچون تعویض یکی از برجهای خنک کننده این نیروگاه با نوع خشک و تأمین آب مورد نیاز نیروگاه از طریق پساب گفت: ادامه این روند میتواند اندکی از بار تقصیرات نیروگاه شهید مفتح بکاهد.
رئیس سازمان زمین شناسی علت اصلی فروچاله های کشور را مصرف بیش از اندازه آبخوانهای کشور دانست و افزود: جلوگیری از پیشرفت این مخاطره بزرگ نیازمند توجه بیشتر به آبخوانهاست که در سالهای گذشته کمتر مورد توجه بودهاند.
وی اضافه کرد: دلایل ایجاد فروچاله در دشتهای همدان نیز از این قائده مثتثنی نیست و عامل ایجاد این حفرههای عمیق همان تخلیه آبخوانهاست.
لک با اشاره اینکه فروچاله ها مانند زلزله غیرقابل پیش بینی و ناگهانی هستند، گفت: اگر چه اثرات و تخریبهای بجا مانده از فروچاله بهبود نمییابد، اما قابل کنترل و مدیریت است.
وی خاطرنشان کرد: پدیده فروچاله مختص همدان یا نقطه خاصی از کشور نیست و سال گذشته یکی از بزرگترین فروچاله ها در استان فارس رخ داد.
لک با بیان اینکه علاوه بر فروچاله پدیده فرونشست نیز کشور را تهدید میکند، افزود: در ۳۰۰ دشت ایران شاهد این رخداد هستیم، به طور مثال در تهران سالانه ۳۰ سانتی متر زمین نشست میکند.
رئیس سازمان زمین شناسی کشور، علت هر دو پدیده فرونشست و فروچاله را مدیریت نادرست منابع آبی ذکر کرد و یادآور شد: مدیریت آب باقیمانده میتواند بروز این پدیدهها را کندتر کند.
لک تاکید کرد: فراوانی چاههای غیر مجاز در سراسر کشور، برداشت بی رویه آب توسط چاههای مجاز و خشکسالی، هر سه به اینگونه مخاطرات دامن زده و هر آن باید منتظر باز شدن حفرهای دیگر در دل زمین باشیم.
در این میان برخی کارشناسان کشاورزان منطقه را عامل اصلی پدید آمدن فروچاله ها میدانند و برخی دیگر معتقدند مسئولان نیز با بی توجهی به معضلات موجود و بدون در نظر گرفتن ویژگیهای زیست محیطی استان، به تشویق بی جای کشاورزان میپردازند.
عادل عربی، مدیرکل محیط زیست استان همدان در این رابطه اظهار داشت: بر اساس آخرین آمار ارائهشده در استان همدان ۲۴ فروچاله پدید آمده بود که از این ۱۳ فروچاله مربوط به دشت کبودرآهنگ بوده و ۱۱ فروچاله دیگر در دشت رزن- قهاوند و روستاهای این منطقه ایجادشده و بیشترین عمق فرو چاله نیز مربوط به شهرستان کبودرآهنگ با ۶۰ متر بوده است.
وی افزود: به تازگی یک فروچاله جدید در دشت کبودرآهنگ ایجاد شد تا باردیگر بر لزوم جلوگیری از برداشت آبهای زیرزمینی تاکید کند.
با توجه به برداشتهای بی رویه آبهای زیرزمینی و نابودی تدریجی قناتها، رشد بی رویه جمعیت و افزایش میزان تقاضا و بی توجهی و پاسخگو نبودن مسئولین نسبت به این موضوعات ناگزیر شاهد مرگ ابدی دشتها و محیط زیست خواهیم بود. گویی که این موضوع رها شده است و دیگر کاری از دست کسی بر نمیآید.
منبع خبر : عصر اقتصاد
false
true
http://javana.ir/?p=5443
true
true